Dzięki strefie czystego transportu Warszawa może mieć o połowę mniej spalin jeszcze w tej dekadzie [RAPORT]

Władze Warszawy podejmują starania dla poprawy zdrowia mieszkańców poprzez ograniczanie zanieczyszczeń powietrze - tzw. niskiej emisji z domowych pieców, jak i smogu komunikacyjnego, którego źródłem są pojazdy. Z publikacji Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska “Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport wojewódzki za rok 2022” wynika, że są to działania pilne i niezbędne. Wskazuje on bowiem punkt pomiarowy przy Al. Niepodległości na warszawskim Śródmieściu, gdzie odnotowano najwyższe średnioroczne stężenia szkodliwych pyłów zawieszonych PM10, jak i trującego dwutlenku azotu (NO2) w całym województwie. Jest to spowodowane dużym natężeniem ruchu samochodowego, które w tym miejscu utrzymuje się na podobnie wysokim poziomie przez cały rok.

Dane GIOŚ wskazują, że jakość powietrza w centrum Warszawy ulega powolnej poprawie, do czego przyczynia się stopniowa wymiana pojazdów na nowsze - co kilka lat auta produkowane w Europie muszą spełniać coraz bardziej rygorystyczne normy emisyjne (od Euro 1 do Euro 6d). Jednym z narzędzi do przyspieszenia tego procesu jest strefa czystego transportu (SCT). To szeroko stosowane w zachodniej Europie rozwiązanie ograniczające wjazd najstarszym i najbardziej emisyjnym samochodom. W wielu miastach m.in. w Londynie lokalne wersje SCT przyczyniły się do szybkiej redukcji emisji i w rezultacie poprawy stanu powietrza.

Władze Warszawy przystępując do utworzenia strefy czystego transportu nawiązały współpracę z międzynarodową organizacją TRUE Initiative. Jej badacze przeprowadzili jesienią 2020 r. pomiary emisji z blisko 150 tys. pojazdów w sześciu punktach pomiarowych, a ich wyniki opublikowali wiosną 2022 r. Na ich bazie naukowcy przeprowadzili analizę możliwego wprowadzenia wpływu strefy czystego transportu na samochodowe emisje w Warszawie.

- Opracowanie TRUE Initiative jest bardzo pomocne dla analizy wpływu wdrożenia SCT na jakość powietrza w Warszawie. Dzięki prognozie spadku zanieczyszczeń w różnych wariantach możemy wskazać oczekiwane korzyści dla jakości powietrza z wdrożenia strefy - mówi Tamas Dombi, Dyrektor Biura Zarządzania Ruchem Drogowym w Urzędzie M. St. Warszawy.

Punktem wyjścia do analizy TRUE Initiative są duże dysproporcje między autami różnych generacji pod względem emisji szkodliwych dla zdrowia substancji, przede wszystkim pyłów zawieszonych (PM) i tlenków azotu (NOx). Wiąże się to z postępującą wraz rozwojem motoryzacji i wymuszaną unijną legislacją coraz lepszą sprawnością silników - z reguły im nowsze auto tym produkuje mniej zanieczyszczeń.

W efekcie to relatywnie nieliczna grupa najstarszych pojazdów (szczególnie z silnikiem Diesla) odpowiada za większość trujących emisji gazów i pyłów. Jak wynika z badania True Initiative w Warszawie pojazdy wyprodukowane przed 2011 r., które wg. szacunków w 2026 r. stanowić będą 8 proc. floty będą jednocześnie odpowiedzialne za 27 proc. samochodowych emisji NOx i 55 proc. emisji PM.

W związku z naturalną eksploatacją samochodów i ich wymianą na nowsze z czasem warszawska flota będzie stawała się coraz mniej emisyjna. Jednak, jak wynika z szacunków TRUE, przy zachowaniu obecnego tempa rotacji floty pojazdów, samochodowe emisje zanieczyszczeń powietrza zmaleją o połowę w ciągu ok. 10 lat, a spadek poziomu emisji poniżej 25 proc. byłby możliwy dopiero pod koniec lat 30.

W zaprezentowanym wariancie 1 strefy czystego transportu - zbieżnym z projektem SCT zaprezentowanym w styczniu 2023 r. - jej utworzenie doprowadziłoby do redukcji połowy samochodowych emisji pyłów zawieszonych (PM) w 2025 r., a tlenków azotu (NOx) w 2027 r. - to od 6 do 9 lat wcześniej niż w scenariuszu bazowym zakładającym brak strefy.

Im szybsze będzie wdrażanie kolejnych założeń strefy, tym większy i szybszy będzie jej wpływ na emisje zanieczyszczeń powietrza. Autorzy badania rozważają przyspieszony harmonogram wdrażania. W wariancie 2 możliwe jest osiągnięcie redukcji emisji PM i NOx o 75 proc. wcześniej niż w wariancie 1, przy czym redukcja emisji PM może zostać osiągnięta rok lub dwa lata wcześniej, a redukcja emisji NOx - dwa do trzech lata wcześniej.

Koncepcja warszawskiej SCT zakłada również sukcesywne zaostrzanie wymaganych norm emisyjnych dla samochodów poruszających się po strefie. Dzięki temu do 2035 r. Warszawa osiągnęłaby 95 proc. redukcji średnich emisji NOx z pojazdów (czyli 12 lat wcześniej niż w scenariuszu bazowym bez SCT), i 88 proc. redukcji średnich emisji PM (około 7 lat wcześniej niż w scenariuszu bez SCT).

Strefa dobra również dla klimatu

Raport TRUE zwraca uwagę, że w dłuższej perspektywie utworzenie strefy czystego transportu mogłoby się również okazać działaniem korzystnym dla klimatu. Dzięki strefie możliwe byłoby również obniżenie emisji gazów cieplarnianych z transportu samochodowego. Do 2034 r. Warszawa mogłaby zmniejszyć aż o 50 proc. średnią emisję gazów cieplarnianych, za które odpowiada flota samochodowa, w porównaniu z poziomem dla 2023 r.

Twórcy raportu zaznaczają jednak, że w obszarze czynienia warszawskiego transportu bardziej przyjazną dla klimatu istotne byłyby indywidualne decyzje kierowców i ich skłonność do częstszego niż dotąd wybierania nisko- i zeroemisyjnych sposobów przemieszczania się. Efekty redukcji gazów cieplarnianych będą tym silniejsze im więcej kierowców zacznie częściej poruszać się po mieście rowerem i pieszo, korzystać z transportu publicznego czy też dostępnych form elektromobilności.

Pełen raport TRUE Initative dla Warszawy dostępny jest bezpłatnie do pobrania na www.trueinitiative.org

TRUE Initiative (The Real Urban Emissions Initiative) to partnerstwo Fundacji FIA i Międzynarodowej Rady ds. Czystego Transportu (ICCT). Fundacja FIA cieszy się międzynarodową renomą w zakresie innowacyjnej filantropii w obszarze badań nad środowiskiem naturalnym, a znaczną część funduszy przekazuje na rzecz TRUE Initiative. ICCT jest niezależną organizacją, która zapewnia organom regulacyjnym techniczną i naukową ekspertyzę w obszarach związanych z ochroną środowiska. Obie organizacje są zainteresowane działaniami ograniczającymi emisyjność pojazdów i poprawą jakości powietrza w miastach. TRUE dostarcza miastom danych na temat zanieczyszczeń emitowanych przez floty pojazdów oraz informacji technicznych, które mogą być wykorzystane do podejmowania strategicznych decyzji.