10 mało znanych faktów o smogu w Krakowie i strefie czystego transportu

Uruchomienie nowej edukacyjnej strony dla mieszkańców Krakowa i nie tylko - pod adresem https://sctwkrakowie.pl/ - ma związek z procesem tworzenia pierwszej strefy czystego transportu w Europie Środkowej, który rozpoczął się w ubiegłym roku. Dyskusje, które się wówczas wywiązały, pokazały, że mimo dużej świadomości problemu smogu, wiedza mieszkańców na temat zanieczyszczeń powietrza i ich wpływu na zdrowie wciąż jest niepełna.

Ekspertki i eksperci Fundacji Promocji Pojazdów Elektrycznych, która zajmuje się wspieraniem zielonej transformacji w Polsce, zebrali zatem fakty na temat zanieczyszczeń powietrza w Krakowie, aby zaprezentować je w jak najbardziej przystępny i dający do myślenia sposób.

W 2021 r. emisje tlenków azotu (NOx) w Krakowie wynosiły średnio 111µg/m³, norma UE to 40µg/m³, a zalecany przez WHO poziom - 10 µg/m³.

Tlenki azotu, których głównym źródłem są rury wydechowe samochodów, są wyjątkowo groźne dla zdrowia – powodują podrażnienia dróg oddechowych, ich wdychanie może doprowadzić do ataków duszności, wykazują też negatywny wpływ na układ odpornościowy.

Czyni to pojazdy drugim źródłem zanieczyszczeń w Krakowie. Ustępuje on tylko emisji z kotłów, kominów i pieców (50%)

Wynika tak z badań teledetekcyjnych na grupie ponad 100 tys. samochodów faktycznie poruszających się po mieście, a przeprowadzonych przez naukowców z ICCT w 2019 r.

Dlatego normy emisyjne strefy czystego transportu - zarówno Krakowie jak i w wielu europejskich miastach, gdzie powstały strefy - są bardziej restrykcyjne dla pojazdów z silnikiem Diesla niż pojazdów benzynowych.

To wartość przeciętna tylko dla zanieczyszczeń z transportu według danych GIOŚ.

Łącznie mieszkańcy Krakowa na narażeni na kontakt z 2,5 mln kg zanieczyszczeń z transportu rocznie (PM oraz NOx). To tyle samo masy co ma ok. 26 500 obwarzanków krakowskich.

Włos człowieka ma grubość 50-180 µg, ziarenko soli 60 µg, zaś cząsteczka smogowego pyłu (zgodnie z nazwą): PM10 - 10µg, a PM2,5 - 2,5 µg

PM10 i PM2,5 są często niewykrywalne za pomocą ludzkich zmysłów, dopóki ich stężenie nie jest bardzo wysokie. Jednak nawet w takich sytuacjach ich obecność w powietrzu ma negatywny wpływ na nasze zdrowie.

Z powodu zanieczyszczeń powietrza w Polsce przedwcześnie umiera ok. 50 tys. osób. Smog ma negatywny wpływ nie tylko na długość życia, ale również pogarsza jego jakość. Przyczynia się do chorób układu oddechowego, krwionośnego i nerwowego. Odbija się na zdrowiu dzieci pogarszając rozwój płuc oraz na kondycji seniorów powodując demencję i chorobę Alzheimera.

Walka ze smogiem wiąże się nie tylko z kosztami inwestycyjnymi przechodzenia na czystą energię, które ponosi miasto i jego mieszkańcy. Mamy również do czynienia z kosztami braku takich działań, czyli wydatkami, jakie ponosimy na leczenie chorób spowodowanych zanieczyszczeniem, przymusowymi nieobecnościami w pracy, przedwczesnymi zgonami. W Krakowie mówimy o kosztach w wysokości średnio 8802 PLN na osobę.

Tak wynika z badań przeprowadzonych przez FPPE jesienią 2022 r. Ponadto aż 93% krakowianek i krakowian oczekuje od władz miasta działań na rzecz poprawy jakości powietrza.

Kraków dołączy miast posiadających strefy czystego transportu w przyszłym roku. Pierwszy etap SCT w Krakowie rozpocznie się w lipcu 2024 r. i obejmie tylko najbardziej wiekowe pojazdy (ok. 3%). To etap przygotowawczy, którego celem jest budowanie świadomości i wiedzy mieszkanek i mieszkańców o funkcjonowaniu SCT. Drugi, właściwy etap wdrożenia SCT w Krakowie rozpocznie się w lipcu 2026 r.

- SCT w Krakowie to przełom w Polsce, pierwsze miasto na poważnie bierze się za zanieczyszczenia z transportu. A te są szczególnie ważne i groźne dla zdrowia ludzi mieszkających w miastach. Na zakorkowanych ulicach w tzw. miejskich kanionach - gęstej miejskiej zabudowie - stężenia niebezpiecznych zanieczyszczeń osiągają kosmiczne wartości. A nawet minuta narażenia na takie stężenia znacząco podnosi ryzyko zawału czy udaru - komentuje Hubert Różyk z FPPE: