Strefa czystego transportu we Wrocławiu. Jest pierwsza propozycja

Strefa czystego transportu (w skrócie SCT) to stosowany w Europie od lat sposób na poprawę jakości powietrza w miastach oraz dbania o zdrowie ich mieszkańców. Już w tej chwili jest ich ponad 300, a przygotowywanych jest kolejnych 200. W Polsce pierwsza SCT powstanie w Krakowie w lipcu 2024 r. Wprowadzenie strefy oznacza ograniczenie wjazdu najstarszym pojazdom, emitującym najwięcej zanieczyszczeń.

Miasto Wrocław we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Paliw Alternatywnych opublikowało pod koniec grudnia 2022 kompendium “Strefa czystego transportu we Wrocławiu. Raport z badań emisji spalin pojazdów oraz rekomendacje w zakresie utworzenia SCT”. Aby wybrać optymalny wariant dla SCT we Wrocławiu najpierw zbadano rzeczywistą emisję spalin z pojazdów samochodowych, które poruszają się po stolicy województwa dolnośląskiego. Badania przeprowadzono za pomocą systemu RSD, który pozwala na zdalny pomiar emisji tlenku węgla (CO), tlenków azotu (NOx), węglowodorów (HC) i cząstek stałych (PM) emitowanych przez pojazdy silnikowe w trakcie ruchu. Dodatkowo, odczyt wspomagany była kamerą wideo zapisującą cyfrowy obraz tablicy rejestracyjnej. Łącznie zebrano prawie 68 tys. pomiarów w okresie od 31 maja do 14 czerwca 2022 r.

Według autorów analizy, obszar wrocławskiej strefy czystego transportu powinien uwzględniać lokalne uwarunkowania terenowe. W przypadku Wrocławia są to rozbudowane węzły wodne i kolejowe, dlatego one powinny stanowić granice strefy.

W wariancie rekomendowanym przez PSPA, zwanym “zrównoważonym”, granica poprowadzona jest wzdłuż nasypu kolejowego od Dworca Głównego przez przystanki kolejowe Wrocław Mikołajów i Wrocław Popowice, a od strony północnej wzdłuż Starej Odry łącząc się z terenami kolejowymi w rejonie skrzyżowania ulic Krakowskiej i Na Niskich Łąkach. W propozycji tej strefa ta obejmuje ok. 6 proc. terenu miasta zamieszkałego przez 22,6 proc. zameldowanych w nim mieszkańców.

Rekomendacje wymogów, jakie powinny spełniać samochody wjeżdżające do strefy czystego transportu, bazują na badaniach rzeczywistej emisji spalin pojazdów poruszających się po wrocławskich ulicach. Europejskie normy emisji spalin (Euro) są najbardziej obiektywnym kryterium określania negatywnego wpływu pojazdów spalinowych na stan powietrza.

W raporcie proponowane są trzy warianty wprowadzania ograniczeń. Biorąc pod uwagę zarówno korzyści środowiskowe, jak i potrzeby transportowe mieszkańców, rekomendowaną opcją jest wprowadzenie pierwszego etapu SCT od 2025 r. w wariancie zrównoważonym. Minimalne wymagania dla pojazdów z silnikiem Diesla to norma przynajmniej Euro 4 (rok produkcji auta od 2005), a dla pojazdów benzynowych przynajmniej Euro 3 (rok produkcji od 2000).

Trzy lata później, tj od 2028 r.,  dopuszczone do wjazdu na obszar strefy czystego transportu miałyby być pojazdy spełniające normę co najmniej Euro 5 dla diesli (rok produkcji od 2010) i Euro 4 dla pojazdów benzynowych (rok produkcji od 2005). W trzecim etapie, od 2032 roku po strefie swobodnie mogłyby poruszać się pojazdy z silnikiem Diesla spełniające normę od Euro 6 i pojazdy benzynowe od Euro 5.

Przy wprowadzeniu wyżej omawianego wariantu, udałoby się ograniczyć średnią emisję tlenków azotu (NOx) o 22,64 proc., zaś cząstek stałych (PM) o 57,82 proc., przy jednoczesnym – stosunkowo nieznacznym – wykluczeniu z ruchu 13 proc. łącznej liczby pojazdów poruszających się obecnie  po mieście.

- Niezależnie od ostatecznej jej formy, strefa czystego transportu powinna mieć charakter progresywny – być wprowadzana stopniowo, zaś harmonogram zmian powinien być łatwo dostępny i znany z dużym wyprzedzeniem. To pozwoli mieszkańcom podejmować świadome decyzje w zakresie posiadanych pojazdów i zachowań transportowych - wyjaśnia Klaudia Zagorzycka, współautorka raportu, ekspertka Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych.

Co ważne, miasto przewiduje wyjątki wjazdu w szczególności dla pojazdów obsługujących osoby z niepełnosprawnością, a także dla pojazdów specjalistycznych czy zabytkowych. Wrocław otwarty jest również na wprowadzenie jednorazowych opłat dla osób sporadycznie wjeżdżających do strefy lub systemu abonamentowego dla mieszkańców SCT użytkujących samochody niespełniające wymogów, którzy potrzebują wydłużonego czasu na dostosowanie się do kryteriów.

Wyniki badań pokazują, że nie ma potrzeby, aby kryteria były różne dla pojazdów osobowych i dostawczych ze względu na fakt, że emisja spalin z lekkich pojazdów dostawczych nie różni się w zasadniczym stopniu od emisji z pojazdów osobowych.

- Wykonane pomiary rzeczywistej emisji spalin z pojazdów poruszających się po Wrocławiu pozwoliły poznać przyczyny aktualnego zanieczyszczenia powietrza w mieście, któremu nadano mierzalną i konkretną wartość. Dzięki temu można najlepiej dopasować potrzeby miasta w zakresie poprawy jakości powietrza. Nasze rekomendacje powstały na podstawie wyników badań, ale ostateczna forma i najoptymalniejsze drogi wprowadzenia SCT zostaną wypracowane podczas konsultacji społecznych - wyjaśnia ekspertka Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych.